Dit grote gebied bestaat uit twee delen: het oosten, langs de grote rivieren,is begroeid met lang gras, de eigenlijke prairie.
In het westen liggen de plains,
grote vlaktes met kort gras. Het wordt doorsneden met rivieren. Hier en daar zijn er rotsformaties en bergen.

De Prairieindianen.

De Sioux leefden op het prairiegebied in het midden van de Verenigde Staten. In het meer Oostelijk gebied woonden de Dakota-West  en Dakota (Santee) In het Westen vinden we de Lakota of ook wel Teton-sioux. Die zijn ook weer te verdelen in een aantal onderstammen: Heel bekend zijn o.a. de Hunkpapa en de Oglala. Bekende leiders waren: Red Cloud,Sitting Bull,Crazy Horse en Gall.
Wat voor de Sioux geldt ook voor ander prairiestammen: zoals de Cheyenne, Arapaho,Comanche, Crow enz. Deze indianen spreken nog steeds het meest tot onze verbeelding, hoewel de cultuur zoals wij die kennen pas ontstond door de komst van het paard op de prairie.
Een nomadisch bestaan: jacht op de bizon en leven van alles wat de bizon opbracht,verplaatsen van de Teepees(indianentent. Voor de komst van het paard maakten de indianen gebruik van honden voor hun transport. De teepees waren in die tijd kleiner en men ging minder ver en minder vaak de prairie op. Een meer gesetteld bestaan met naast de jacht een beetje landbouw hadden o.a. de Mandan en Pawnee in hun Aarden huizen en het Caddo-volk in hun Grashutten. De Mandan en Pawnee gebruikten alleen teepees wanneer zij op de prairie de kuddes bizon achterna gingen en er op jaagden. Verder woonden zijn permanent in hun ompaalde dorpen en bedreven ook wat landbouw. Ook de Caddo maakten gebruik van akkers rond hun dorpen.

Stammen

Als voorbeeld worden hier de Sioux opgedeeld in taalgroepen. Die worden weer verdeeld in divisies. Een divisie wordt weer opgedeeld in Onder-Stammen. Deze bevatten op hun beurt bands. Om het niet te ingewikkeld te maken laten we die achterwege.

1 SIOUX NATIE

 A. Dakota(Santee)
       *Mdewakanton
       *Wahpeton
       *Wahpekute
       *Sisseton
 B.Dakota West
       *Yanktonai
       *Yankton

C Lakota
    *Teton
        +Brulé
        +Oglala
        +Two Kettle
        +Miniconjou
        +Sans Arc
        +Hunkpapa
        +Blackfeet

Overige stammen:

2. Blackfoot federatie
      *Blackfoot eigenl.
      *Blood
      *Piegan
      *Sarcee
3. Assiniboine (Nakota)

 4.Crow
 5.Gros Ventre (Atsina)
 6.Plains-Cree
 7.Plains-Ojibwa
 8.Sarsi
 9.Arapaho
10.Cheyenne
11.Kiowa
12.Kiowa Apache

13.Comanche
14.Arikara
15.Hidatsa
16.Iowa
17.Kansa
18.Mandan
19.Missouri
20.Wichita
21.Omaha
22.Osage
23.Oto
24.Pawnee
25.Ponca
26.Caddo
27.Tonkawa

Beroemde namen begint nu hier en niet als apart item. Er waren er te veel die bekendheid hebben gekregen.

De Sioux en Red Cloud

De eerste schermutselingen tussen de Teton-Sioux en het Amerikaanse leger begonnen in 1854 toen een aantal stamleden werden vermoord waaronder Conquering Bear, een Brulé-stamhoofd, omdat één van de indianen een verdwaalde koe in beslag zou hebben genomen. In werkelijkheid vormde de op hol geslagen koe een gevaar voor het tentenkamp. Het liep alles omver.
Luitenant Grantham liet de kanonnen afvuren gevolgt door een geweersalvo. De indianen vochten terug en doodden Grantham en een aantal soldaten. De oorlog van Red Cloud in de jaren 1860 was gericht tegen de forten die in zijn stamgebied werden gebouwd. Met name die langs de Bozemantrail.
Bekende conflicten waren de Fetterman Fight(of Massacre) , waar 80 soldaten de dood vonden. William Fetterman schepte op; geef mij 100 man en ik rij door de hele Sioux natie. Hij liet zich door Crazy Horse in de val lokken.
Verder was er de Wagonbox Fight, minder succesvol voor de indianen. Red Cloud won deze oorlog en in 1868 werd een verdrag getekend. Hij nam wel een groot deel van zijn stam mee naar het reservaat voor een rustig bestaan. Crazy Horse, één van de Oglala's fungeerde in deze tijd als decoy voor Red Cloud.
Crazy Horse ging door met het verzet toen na het verdrag toch de Black Hills werden geschonden door goudzoekers. Op jonge leeftijd had hij al een bijzonder visioen gekregen. Hij zou een groot krijger worden maar nooit veren dragen. In plaats daarvan droeg hij een havik op zijn hoofd, een steen achter zijn oren en versierde hij zich verder en zijn paard met bliksemstralen en hagelstenen. Hij zou onoverwinnelijk zijn voor blanken en alleen door iemand van zijn eigen volk bedreigd kunnen worden.  Hoewel sommige somsafbeeldingen als zodanig aangeduid werden is er geen foto van Crazy Horse bekend.
Red Cloud bleef zich later in het reservaat inzetten voor de Sioux, maar dan diplomatiek! Hij verzette zich ook tegen de verkoop en uitbuiting van de Black Hills (Paha Sapa)

Sitting Bull en Crazy Horse.

Crazy Horse(een geweldige krijger) bleef op de prairie en voegde zich later bij Sitting Bull.
Samen verzetten ze zich tegen de schending van het verdrag van 1868 en de bezetting van de Black Hills door o.a. goudzoekers. Sitting Bull en Gall hadden de autoriteiten al duidelijk gemaakt dat ze geen blanken( soldaten) in hun gebied wilden en zeker geen spoorweg, maar het had nog niet tot zeer grote weldadigheden geleid wel enkele schermutselingen. verder hielden de Sioux zich met name met de Crows bezig. Generaal Custer vond dit een mooie aangelegenheid zijn prestige weer op te vijzelen en het gebied binnen te vallen. Zie bij de Cheyennes: de slag bij de Washita! De indianen moesten zich melden op de reservaten, want anders werden ze als bedreiging gezien en zouden ze worden aangevallen. De indianen kregen nauwelijks de tijd om zich te melden. Bovendien moest dat in de wintertijd, dat konden de Indianen niet serieus nemen. De vrije indianen verzamelden zich in een groot kamp onder leiding van Sitting Bull .

De Amerikanen  stuurden 4 legercontingenten de prairie op. Een van die contingenten onder leiding van Crook werd door de indianen onder leiding van Crazy Horse naar huis gestuurd na de slag bij de Rosebud in1876.

In 1876 versloegen de Sioux en Cheyennes Generaal Custer, die de 7e cavalerie aanvoerde in de Slag bij de Big Horn. De contingenten van kapitein Benteen en majoor Reno voerden verbitterde tegenstand op een andere plek. Ze kwamen er gedeeltelijk mee weg. Maar de complete afdeling van Custer werd op een heuvel tot de laatste man afgemaakt. 268 soldaten vonden de dood tegen pakweg 40 indianen. Er waren aan beide zijde ook nog al wat gewonden.
Sitting Bull  had in een visioen, waarbij hij bij zich zelf  reepjes vlees van zijn huid sneed, de soldaten in zijn kamp uit de lucht  naar beneden zien vallen. Tijdens de slag zorgde Sitting Bull als ultieme leider voor de verdediging van het kamp en veilige aftocht van de vrouwen en kinderen. Op de heuvel en in de rivierbedding, tegen andere afdelingen van het leger,  vochten  hoofdmannen zoals Crazy Horse, Gall, Rain in the Face, Little Big Man, American Horse en Two Moons.
In 1877 na een aantal gevechten gaf Crazy Horse zich over. Toen bleek dat hij in de gevangenis kwam, verzette hij zich. Een soldaat stak een bajonet in zijn zij, nadat hij werd vastgehouden door zijn eigen mensen. Mogelijk was daar Little Big Man, ook een Oglala, bij betrokken. De wond van de bajonet was dodelijk. Een van de laatste woorden van Crazy Horse zou zijn: begraaf mijn hart bij de Bocht van de Rivier (Wounded Knee). Meerdere strijders gaven zich gedwongen over en werden naar het reservaat gebracht. Of ze vonden de dood na de laatste heldhaftige verdediging van hun grondgebied.

Prairie of Planes .

In de meest oostelijke staten was het eigenlijke prairiegebied. Het landschap met de vooral hoge grassen. ( vergelijk The Planes: lage grassen in het westen) woonden stammen  in aarden huizen of grashutten zoals de Caddo.  Stammen als de Pawnee, Oto, Iowa, Missouri, Osage, Omaha, Ponca, Arikara en Wichita waren vaak geduchte vijanden van de stammen op de  The Planes zoals de Sioux en Cheyennes. Ze kozen al snel de zijde van de Amerikanen, en dienden zich zelfs vaak als scout aan of hielden zich afzijdig van de oorlog. Ze reden wel vaak op eigen houtje naar het westen om de  vijandelijke stammen aan te vallen.
Deze indianen vertoonden uiterlijk nog kenmerken van de Woudindianen. Zoals het kort geschoren hoofd. En het dragen van een roach. Sommigen droegen hun haar echter gewoon lang. Bij een aantal stammen waren later de bontmutsen in zwang.

Mandandorp bereidt zich voor op een schildersessie van Catlin In de jaren 1830.  Let op het typische bootje rechts en de hondentravois. De man in het midden is klaar voor de Buffalodans. Kort daarna worden de stammen bij de Mississippi getroffen door de pokken epidemie overgebracht door blanken via een Mississippi stomer. Het overgrote deel van de Mandan stam vind de dood. Catlin heeft nog op tijd veel van de cultuur van deze bijzondere stammen vast kunnen leggen. 

Woningen.

In gebied aan de grote rivieren vinden we het Aarden huis bij o.a. de  Mandan, Pawnee en Dakota. Daar konden echt wel een paar families in vertoeven. Een nog grotere werd gebruikt voor seremonies.
In de tijd voor het paard werden bij de bizonjacht kleine tepees meegenomen. Dat was genoeg bagage voor een hondentravois. 
In het zuiden bewoonden de Caddo hun Grashutten. Verder werd op de uitgestrekte Plains overal de van bizonhuiden opgetrokken Tepee gebruikt (verwar deze niet met de Wigwam uit het oosten), die na de komst van het paard groter werden en talrijker.
In een tepee kon een groot gezin wonen (er waren vaak meerdere vrouwen). Door het gat bovenin het midden kon de rook van vuur ontsnappen. In de winter kon men het tijdelijk afsluiten en in de zomer openen. Daarbij werd ook wel de zijkanten van de tent losgemaakt. Het gevaarte werd aan de buitenkant ook nog vaak mooi beschilderd.

Hier zie je de zogenaamde Backrest. Hier zat de heer des huizes met zijn rug tegenaan gewoon op de grond. Aan de wand van de tent hangen allerlei attributen zoals: de parfleches, dat waren versierde tassen van leer, schilden, een berenhuid en er is ook een cradleboard zichtbaar.
Tepee interieur(Sioux)

Paarden en bizonjacht

Sinds de komst van het paard veranderde veel op de prairie. Voor die tijd leefden nagenoeg alle stammen op de manier van de Mandan. Alleen de Crow behoorden al tot de echte "plainsmen". Men ging af en toe de vlakte op met kleine tepees, gedragen door honden op de hondentravois. Door gebruik van het paard werd het mogelijk op een grotere Travois ook een grotere tent mee te nemen.
Vroeger ging men wel verkleed in hertenhuiden te voet op de kudde bizons af. De indianen probeerden een lid van de kudde afgezonderd te krijgen en dan te doden. Rigoureuzer gingen ze te werk door een hele kudde op te jagen(stampede) in de richting van een ravijn. De beesten stortten over de rand: een heleboel vliegen( bizons)in één klap.
Met het paard ging men intelligenter en sneller jagen. De indianen konden achter de kuddes aan optrekken.
Steeds meer stammen gingen zich definitief op de prairie vestigen. De Comanche het laatst( vanaf 1700). Zij waren verwant aan de Shoshones
en kwamen dus oorspronkelijk uit het Grote Bekken. De hele cultuur werd van de bizon afhankelijk.
Vanaf pakweg 1870 volgde de Amerikanen een pebaalde tactiek om de Indianen eronder te krijgen: kill the buffalo!
De komst van het "IJzeren Paard" had een grote impact op het leven van de prairiestammen. Gebieden werden gemakkelijker ontsloten en bereikbaar voor de "beschaving" . Er werd geen rekening gehouden met de woon- en jachtgebieden van de indianen. Bovendien verjoeg het gesis en geratel van de trein de dieren.
Na de verbinding van de  beide grote  spoorlijnen vanuit het oosten en westen in 1865 was het hek van de dam voor de stammen. Het werd een koud kunstje om vanuit de trein hele kuddes bizon neer te leggen. Daar werd vaak het zwaar kaliber buffelgeweer voor gebruikt. De karkassen van de dieren lagen gewoon te rotten op de prairie, want het vlees werd niet gebruikt. Wat een geweldige sport was dat voor de liefhebbers.
Dit in tegenstelling tot de indianen die alleen doden wat ze echt gebruikten. En ook werkelijk alles van de bizon werd gebruikt.
Met name Bill Cody (Buffalo Bill) is bekend geworden vanwege deed dit werk voor met name het leger. Later werden de huiden gestroopt en overal te koop aangeboden.
Zo werd het laatste beetje hoop de indianen ontnomen.
Op deze manier zijn de bizons aan het eind van de 19e eeuw bijna uitgeroeid.
Op de reservaten moesten de indianen het doen met surrogaatvlees van runderen. Maar  er werd vaak vlees van slechte kwaliteit geleverd of het kwam te laat of helemaal niet 

Gebruik van de bizon.

Alles van de bizon werd gebruikt: Het vlees werd gegeten en gedeeltelijk gedroogd vermengd met bessen: het zogenaamde Pemmican. ter plaatse werd door de jagers de tong rauw gegeten als byzondere lekkernij.
Van de huiden maakte men tepeeovertrekken. Met het bont mee leverden ze warme dekens. Het bont werd meestal verwijderd met schapers. Het looien ging met behulp van vet, bizonhersens en soms urine. De huiden werden opgerekt, te drogen gehangen.
Van de botten werden gereedschappen en soms bogen gemaakt De horens werden verwerkt in hoofdtooien. De bizonpoep werd in gedroogde vorm verwerkt tot brandstof.
Tenslotte speelde de schedel nog een rol bij rituelen zoals bij de zonnedans, de inwijdingsrite voor krijgers, waarbij ze werd vastgemaakt aan de koorden die met pennen door borst-en rugvlees van de krijger werd gestoken
Verbonden met een paal moest de krijger dansen in de zon totdat de koorden loslieten of totdat hij bewusteloos raakte. (zie ook Okeepa)
 

De Okeepa.

De Mandans kenden een dergelijk rite in een wat ander vorm: de Okeepa kenmerkend verschil was dat de krijgers aan het plafond in een aardenhuis hingen. Het is het ultieme bewijs van moed en het verdragen van pijn op weg naar het volwassen krijgerbestaan.
Het begint met het hangen aan pennen door het vlees van borst en ledenmaten verzwaard met bizonschedels totdat men vanzelf losraakt.
Er komen nog een aantal seremoniën achteraan, bijvoorbeeld waar  de goede geest , de kwade (Okee-hee-dee) overwint en deze door het volk wordt verjaagd. Dat is op de volgende afbeelding te zien.
Een theorie gaat uit van voorouders die uit Wales kwamen onder leiding van Madoc ( Eerste man), althans volgens een legende. De schilder Catlin o.a maakt melding van overeenkomsten tussen de taal van de Mandans en de Welshman.
Tussen de indianen zijn er veel met blauwe ogen en lichter tot bijna blond gekleurd haar.
Deze " eerste man", zou zich opgeofferd hebben voor zijn volk, geslachtofferd door de Cherokees, gesymboliseerd met deze rite.
Een andere theorie gaat uit dat het een restant is van het lijdensverhaal van Christus in de overlevering via de Welshmen bij de Mandans is terechtgekomen.
Weer andere  beweren dat een aantal Mandans mogelijk van de Vikingen afstammen, die zijn daadwerkelijk in Amerika geweest. Niets van dit alles is bewezen.
In 1837 legde een Mississippistomer aan bij de Mandans aan de bovenloop van de Missouri bij het Mandandorp Hang Kush met een aantal zieke mensen aan boord.
In een korte tijd werd het volk van de Mandans, maar ook andere stammen in de buurt zoals de Hidatsa getroffen door een pokkenepidemie. Het grootste deel van de stam kwam om. Catlin  en Bodmer hadden weinig jaren ervoor de laatste portretten vastgelegd van o.a Wolfchief en Matho Topeh  (4 beren), en vele andere stamleden. Catlin was de enige blanke die de Okeepa seremonie van dichtbij mocht aanschouwen.
De latere overlevende Mandans namen veel van de cultuur van de Dakota's over. Vergelijk hier het portret van een Mandan in de nadagen met die van een Yanktonai.

Counting Coup

Een vijand doden was niet echt een teken van dapperheid bij de prairieindiaan. Dat kon je immers ook op veilige afstand doen. Een vijand dicht benaderen, aanraken en heelhuids wegkomen dat was een teken van dapperheid. Dat werd counting coup genoemd.
Elke aanraking was een coup. Vaak werd dat met de speciale Coupstick gedaan.
En elke coup betekende een extra arendsveer in de hoofdtooi. Krijgers die dus veel vijanden op deze manier hadden verslagen(en soms ook gedood)droegen een enorme tooi. Die tooi heeft dus niets te maken met of je al of niet een opperhoofd was. Wel was er vaak een combinatie (Sitting Bull). Er was een Crow hoofdman die zelfs Plenty Coups heette.
Een hele extreme vorm van dapperheid en doodsverachting was dat krijgers zich met een speer vastpinden in de grond en doorvocht totdat de vijand was verdwenen of totdat je zelf de dood vond. Met name bij de Cheyennes was dat bij het Dog Soldier-genootschap(groep krijgers met eigen rituelen) gebruikelijk.

 

Adelaarsveren.

Een dapper krijger ging zelf op pad om adelaarsveren te bemachtigen. Vaak groef hij een kuil in de grond, waar hij zelf in kon zitten en camoufleerde het geheel met takken, bladeren en gras. Vlak bij de kuil of aan de takken maakte hij een prooidier vast. Bijvoorbeeld een konijn. geduldig wachtte hij af totdat de adelaar in de buurt kwam. Het hoge gemiauw was soms al van ver te horen. Wanneer de roofvogel zich op zijn prooi wilde storten sprong de krijger op uit de kuil en probeerde aanvaller bij de poten te grijpen. Na een soms bloedige worsteling, die niet altijd goed afliep probeerde de krijger één of meer met name staartveren te veroveren. Soms nam hij het gedode dier, indien hij daarin slaagde, in zijn geheel mee. 

De Medicijnman.

Een medicijnman had contact met de geesten en met bv Wakan Tanka(de Grote Geest) of in het oosten met Manitou of Wakonda(Irokezen). Hij was daarom de organisator van allerlei seremoniën. Daarnaast had hij verstand van geneeskrachtige kruiden, grassen enz. Hij was dus niet alleen geestelijk leider, maar ook genezer. Sitting Bull was tegelijk een belangrijke hoofdman maar ook een medicijnman. 
Medicijnmannen kregen hun roeping meestal al op jonge leeftijd doormiddel van visioenen.
Hier probeert medicijnman, zoals de schilder Catlin hem zag omstreeks 1835 een zieke te genezen.
De medicijnman verbrand salie of grassen om daarmee de kwade geesten te verbannen. Hij gebruikt daarbij ook een ratelaar. Hij is getooid in een dierenhuid.
Op de achtergrond in deze teepee vinden we allerelei attributen van de krijger. Een schild, een backrest, speren en een parflech. Op het schild is een  bizonkop te vinden. De zieke ligt op een backrest en onder een bizondeken.

De vredespijp(calumet) 

Dit voorwerp spreekt tot ieders verbeelding en we willen hem graag" met iemand roken". Inderdaad werd de pijp altijd gerookt bij onderhandelingen met het Amerikaanse, Franse of Engelse leger.
Maar de pijp werd ook gebruikt bij andere seremonies.
De zorgvuldig geslepen pijpenkop was speciaal vervaardigd van "Catlinite" (genoemd naar de schilder Catlin, die het voor het eerst ontdekte), een steensoort die je in één bepaalde groeve kon vinden in Minesota. Stammen die uiteindelijk verweg van deze groeve woonden verkregen het materiaal door onderlinge (ruil)handel.
De steel van de pijp werd nog eens versierd met bandages en bv veren. Bij het roken was het de bedoeling de rook in de 4 windrichtingen te blazen en naar boven in de richting van de Grote Geest( Wakan Tanka bij de Sioux, Manitou in het Oosten, Levengever bij de Apaches).

De zweethut 

Voordat een indiaan een belangrijke rol ging vervullen bij een seremonie, bv voorafgaande aan de zonnedans. Of ook wel voordat een krijger de strijd aanging of zelfs een krijgstocht ging leiden, moest hij zich ritueel zuiveren. Alle "oneffenheden" moesten uit zijn lichaam.
Deed hij dit niet dan kon hij onheil of mislukking over zich afroepen. Die reiniging gebeurde in de zweethut. De hitte binnen de hut werd verkregen door verhitte stenen. Een soort sauna dus. De indiaan ging ook inderdaad schaars gekleed naar binnen.

De ouden en de dood

De indianen hadden groot respect voor de ouderen. Zij hadden de wijsheid in pacht.
Graag werd er geluisterd naar de oude verhalen van gebeurtenissen en ook legendes, waarin wijze lessen werden verpakt. Vooral voor de jeugd was dat erg belangrijk.
Grote beslissingen werden pas genomen na rijp beraad in de vergadering van de wijze oude mannen.
Aan de andere kant: het leven was hard. Als een stam onverhoopt moest verder trekken en soms een lange tocht gingen ondernemen al of niet in de koude tijd, dan hielden de ouden dat niet vol. Meestal vroegen zij dan zelf om achtergelaten te worden om te wachten op de dood.
Zo ontlasten zij de stam van mogelijk oponthoud. En dat laatste zou altijd gevaar betekenen. Vlak voor hun dood hieven ze vaak een dodengezang aan. Doden werden ingepakt en boven op hoge stellages gelegd. Zo konden zij niet belaagd worden door wolven, coyotes enz. Symbolisch zou je kunnen zeggen dat ze wat dichter bij de Grote Geest waren. Soms werden lijken in grotten of spelonken gelegd. Van de Apache Cochise is bekend dat hij met paard en al is bijgezet. Ook van Sitting Bull is bekend dat hij werd begraven. Zijn graf is na een tijd weer teruggevonden. Recentelijk zijn er schendingen geweest en men wil de beenderen verplaatsen. Crazy Horse zou gezegd hebben vlak voor hij stierf:"Begraaf mijn hart bij de bocht van de rivier"(Wounded Knee). Daar is gevolg aan gegeven.

Vrouwen en Kinderen

Kinderen leerden de buitenwereld al vroeg kennen. Meteen na de geboorte werd de navelstreng na het wegsnijden in een speciale amulet (medicijnbuidel) verwerkt en aan de hals gehangen. Het kind kreeg een voorlopige naam. Later kon het door visioenen of krijgsdaden een definitieve naam verwerven.
Dat gold althans voor de jongens.
Meisjes hielden meestal hun levenlang de zelfde naam: bv. Prairiebloem of Buffalo Child(Woman). Crazy Horse heette als kind b.v. Curly (vanwege zijn wat krullend haar). In een visioen werd hij een razend paard gewaar bedekt met hagelstenen en bliksem. Vandaar zijn latere naam(overigens ook de naam van zijn vader)
In het Cradleboard(draagwieg) droeg moeders het kind op de rug bij alle werkzaamheden: het schrapen en looien van de huiden, maken van kleding, verzamelen van voedsel, opzetten en inrichten van tepees. Het kind kon zo al vroeg de wereld inkijken. Door allerlei spelletjes en door de verhalen van de wijze oude mannen leerden ze de wereld kennen.
Speelgoed bestond uit nagemaakte voorwerpen, wapens,in het klein uit de werkelijkheid van alledag. Er werden ook poppen gemaakt. Jongens leerden al vroeg alles over wapens, paardrijden en de krijg. Sommige waren voorbestemd om door visioenen heel byzonder te worden: een medicijnman bv. zoals Sitting Bull of Crazy Horse.
Kinderen werden niet geslagen. Opvoeden ging met eenvoudige maar wel consekwent regels en de sociale controle van het dorp.
Later leerden de jongens misschien een meisje kennen. Buiten haar tent kon hij haar lokken doormiddel van fluitspel. Als ze er op inging gingen ze samen "wandelen". Om haar hand te vragen moest je wel geschenken meenemen: paarden of huiden of iets dergelijks.
Een huwelijk sluiten was zo gebeurd en samen ging je een tent opzetten. Eerst nog buiten het dorp. Later had je je eigen huishouden in de gemeenschap die overigens heel democratisch van opbouw was. Als vrouw had je wel alles over de huishouding te vertelllen, maar je bemoeien met de raad van mannen, de krijg enz. dat was ongepast. Het hele dorp kon wel beslissen of iemand werd geaccepteerd als hoofdman. Zijn daden werden altijd gecontroleerd en beoordeeld ook door de vrouwen.
In een wereld van de krijg waar elke dag weer mannen vielen was het trouwen met meerdere vrouwen een normale gewoonte. Na de dood van een vouw werd heel vaak haar plaats ingenomen door een zuster.
Noem een vrouw niet "squaw", dat had een negatieve klank. Door blanken werden bepaalde vrouwen als hoer behandeld en misbruikt. Die mannen hadden het altijd over "squaw".

Een andere haardracht of opsmuk

Terwijl de meeste prairieindianen lang haar droegen hadden met name de Pawnee nog de haardracht van de Oostelijke krijgers.
In de wouden was lang haar bij krijgers onhandig omdat je aan takken kon blijven hangen en in struiken verward kon raken.
Zo bleef er alleen een pluk haar bovenop de kruin staan al of niet in de vorm van een borstel. Of het hoofd werd helemaal kaal geschoren en daarbovenop een "roach" van geverfd hertenhaar gezet. Tegenwordig wordt dat een Mohawk-kapsel genoemd, bij punkers wel gebruikelijk. Zie verder boven. De westerlijke stammen zijn weer meer bekend om hun opgekamde pony, al of niet met een verfje. Dat zien we bij o.a.de Shoshone, Ute en Crow. De laatste voegden er dan nog de typische pluimpjes aan toe, waar soms nog een rij pijpjes aan werd bevestigd.
Ook hoofdtooien konden erg verschillen. In plaats van de bekende verentooi werden ook horens van de bizon gebruikt of zelfs een hele vogel. Soms zijn er aan hoofdtooien wezelstaarten toegevoegd, vaak ook bevestigd aan de verentooi . Dikwijls werd ook een haarband met veren gedragen in latere jaren. Dit zie je regelmatig bij de Dakota.

De Kiowa's

Al sinds 1864 verbonden de Kiowa's zich met de Commanches in hun strijd om de zuidelijke prairie en met name gericht tegen de Texanen.
Leiders waren Satank (Satangya), herkenbaar aan grote hangsnor., Satanta (Set-'t aiň-te), of te wel White Bear en Lone Wolf.
Kicking Bird was meer geneigd tot vrede na de oproep in 1868 aan de indianen om zich te vestigen in een reservaat.  
De andere opperhoofden waren duidelijk    opponent in deze zaak en wilde strijden voor de oude bizonjacht.
Het reservaat werd gecontroleerd vanuit Fort Sill.
Keer op keer probeerde men uit het reservaat te ontsnappen om het vrije prairieleven weer op te pakken. Bij een van die keren werd een goederenkonvooi overvallen. Satanta claimde de leiding daarbij, hoewel het idee meer  van de medicijnman Skywalker kwam.
Satank en Satanta werden gevangen genomen. Satank hief een doodszang aan en probeerde, na zich van de boeien ontdaan te hebben, met een mes aan te vallen.
Hij werd terstond neergeschoten.
Lone Wolf probeerde keer op keer zijn leider Satanta vrij te krijgen. De overheid wilde Satanta eigelijk als een soort gijzelaar vasthouden. De vrijheid kwam in 1873. Samen met  Quanah Parker (Comanche) werd de strijd om het behoud van de bizon voortgezet. In 1874 was het laatstegevecht( zie hieronder) De indianen moesten zich overgeven in 1875. Satanta werd weer gevangen gezet. Hij pleegde in 1878 zelfmoord door zich vanuit het gevangenishospitaal door het raam naar beneden te storten. 
Kicking Bird en Sky Walker stierven vlak na elkaar op raadselachtige wijze. Ook Lone Wolf stierf kort daarna aan een ziekte. De macht van de Kiowa's was gebroken.

White Bear werd door de Commanches John de Blazer genoemd. Hij had ooit een trompet buitgemaakt en er op leren spelen.
Bij gevechten kon hij zo soldaten misleiden.

De Comanches

Zij leefden en jaagden op het zuidelijke prairiegebied. Zij arriveerden in het zuiden rond 1700. De naam is een verbastering van het Ute-woord: Komah't. De bekendste vertegenwoordigers waren de Kwahadi-Comanches. Andere onderstammen waren de Nocona's, Yamparika, Penateka's en Yap-eaters.
Comanches waren verwant met o.a. de Shoshones uit het westen van de Verenigde Staten. Hun gemeenschappelijke taal was het Uto-Astecan. Samen met de Kiowa's kwamen ze in verzet tegen de blanken. Met name de strijd tegen de Texas Rangers was heftig. Hun leiders: o.a.Tien Beren, die al snel volgelingen ging verliezen toen hij besloot meer als een blanke te gaan leven, en Quanah Parker. Tien Beren werd al in 1840 als leider genoemd. Quanah Parker was de zoon van Cynthia Ann Parker, een blank meisje dat eens door de Comanches werd gekidnapt. Ze trouwde met Zwerver (Peta Nocona) en kreeg haar indiaanse naam Naduah. Quanah werd in 1845 geboren nabij Wachita-Falls. In 1874 was de bekende slag bij Adobe Walls.
Medicijnman Isatai was daar samen met Quanah een van de verzetsmensen. Na zijn overgave vestigde Quanah zich op het reservaat bij Fort Sill. Daar stierf hij in 1911.

Cheyennes en Arapahoes

 De Cheyennes, die in een noorderlijke en zuiderlijke groep te verdelen zijn werkten nauw samen met de Arapahoes met ook diezelfde verdeling. De zuiderlijke groepen sloten zich aan bij het verzet van de Comanche en Kiowa. De  noorderlijke Cheyennes verbonden zich vooral met de Sioux, vooral na de Sandcreek Massacre door kolonel Chivington in 1864. Er werden voornamelijk vrouwen en kinderen meedogenloos afgeslacht en verminkt. er werden zelfs geslachtsdelen afgehakt en als trofee meegevoerd. Leiders daar waren White Antilope en Black Kettle, zij waren voor vrede, maar dat hielp hen niet. Zij moesten betalen voor de aanvallen van andere Cheyennes op kolonistem. White Antilope hief een doodslied aan staande voor de Amerikaanse vlag en zondermeer doodgeschoten. Van de Cheyennes waren daar verder nog , Little Chief (mogelijk een Sioux ? ),Man on a cloud en Bull Bear.
Left Hand, zijn broer Neva en Little Raven van de Arapahoes stonden ook de vrede voor, hoewelde laatste wat ging twijfelen.
Chivington werd er wel voor veroordeeld maar kwam er nog redelijk goed vanaf. De man die tegen hem getuigde, luitenant Silas Soule werd onverhoed vermoord.
 Ook Left Hand vond de dood bij Sandcreek. Vooral Roman Nose, als leider van de Dog Soldiers vocht  door tegen de blanken. Hij stierf uiteindelijk in de zoveelste slag in 1868 bij Beecher Island, hoewel het eerst leek of geen kogel hem kon raken. Black Kettle vond later de dood in 1868 bij de onmenselijke Washita Massacre door Generaal George Custer. Min of meer een herhaling van Sand Creek.
Latere leiders waren Dull Knife en Little Wolf. Zij vochten bitter om de barre toestanden in het reservaat te ontvluchten. Ze moesten een lange tocht maken om de soldaten uit handen te blijven. Ze volgenden allebei met hun mensen een andere route en moesten voor hun vrijheid vechten en een hoge tol betalen. Uiteindelijk gaven ze zich over. Dat alles na de grote  gevechten van 1876 waarbij Custer werd verslagen bij de Little Big Horne.
Het leger wilde alle indianen daarna zo snel mogelijk in een reservaat onder brengen. Maar daar werden ze niet altijd op een goede manier behandeld.

Westman William Bent had in het gebied zijn sterkte en handelspost. Hij had een goede verstandhouding met de indianen. Hij trad vaak als bemiddelaar op. Zijn vrouw Owl  was een Cheyenne. Zijn zoon George Bent, die op zijn beurt trouwde met Magpie trok later samen met de Cheyennes op.  Er bestaat ook een foto waarop Little Raven met zijn gezin is te zien naast William Bent. Zijn verhaal is mooi verwoord in de tv serie destijds: Centennial, waarin wel andere namen werden gebruikt.
Een ander Cheyenne paar , Medicine Water and Mo-chi namen nog jaren wraak op de blanken. Ze hadden familieleden verloren in Sandcreek

Blackfoot Federatie

De Blackfoot proper waren  nauw verwant aan de Sarcee, Blood en Piegan. Alle vier jaagden op de Noorderlijke  prairie. Samen worden ze ook weer Blackfoot Federatie genoemd. De naam herinnert aan de zwart geverfde mocassins, of door het as van een prairiebrand of gewoon met verf.  De Blackfoot noemde zichzelf de Siksika.  Opmerkelijk detail was de verenhoofdtooi met kaarsrecht opstaande veren anders dan elders op de prairie. Van de Shoshones verkregen ze omstreeks 1730 paarden en konden zo hun positie verstevigen. Ze streden met Flathead en Kutenais, maar ook de trapperrs van de Hudson-Bay Company, Northwest Company en  de American Fur Company
In 1855 ondertekenden ze mede een vredesverdrag dat pas rond 1864 door onenigheden werd verstoord. Dit kwam door de verkoop van wiskey aan jonge krijgers. In 1870 vond een bloedbad plaats aangericht door Colonel E. M.  Baker. Er werden 173 mannen, vrouwen en kinderen afgeslacht van de Piegan stam van Bear Chief en Red Horn. De meeste overlevenden trokken naar Canada.

Indianen in de 20e en 21e eeuw: nieuwsfeiten.

Op 16 september 1893 werd het laatste stukje Indiaans grond in Oklahoma, de zogenaamde Cherokee Strip vrijgegeven .
Het geld voor landtransacties was voor de Indianen maar het Bureau of Indian Affairs was verantwoordelijk voor het beheer en distibutie daarvan.

Aan het begin van de vorige eeuw, tussen 1902 en 1913 maakte  Joseph Dixon studie van de indianen in de veronderstelling dat ze op het punt stonden te verdwijnen. Daarom noemde hij zijn boek The Vanishing race. Er werden nog heel wat foto's gemaakt van Indianen in hun traditionele kleding.

John Fire Lame Deer, kleinzoon van de Miniconjoe Lame Deer die ook vocht bij de Little Big Horn , werd geboren in 1903. Hij werd een bekende medicijnman. Richard Erdoes maakt samen met hem een boek over zijn leven en denkbeelden.

Op 27 februari 1973 bezetten de Sioux Wounded Knee. Hiermee komen de indianen weer in het nieuws en wordt de aandacht gevestigd op eeuwenr van volkenrenmoord en onderdrukking. Er vielen bij de bezetting een paar doden. Maar overal werd sympathie gewekt. AIM Leiders als Dennis Banks en Russel Means komen in de picture. De bezetting duurt tot 8 mei. Marlon Brando weigert een Oscar vanwege de gebeurtenissen. Er worden later  in 1975 2 FBI agenten neergeschoten en een indiaanse jongen van 18 jaar op het reservaat Pine Ridge. Ook vlak bij Wounded Knee en dat zet kwaad bloed. Er word een klopjacht gehouden en later arrestaties verricht.  Leonard Peltier, hoewel waarschijnlijk onschuldig, heeft er nog jaren last van in de gevangenis. Ook Leonard Crow Dog wordt heen en weer gesleept  tussen 14 gevangenissen en vals beschuldigd. Slachtoffer van klassejustitie en discriminatie.

Marlon Brando simpatiseert steeds met de indianen. In 1975 doet hij zelfs mee bij de bezetting van het klooster te
Gresham (om er een hospitaal van te maken) door de Menominee. Later gaf hij ook een stuk land weg aan de stam van de" Rode Wind" ten noorden van Los Angeles.

2 maart 1976: Rode Vos, opperhoofd van de Sioux en één van de laatste indianen die de slag bij Little Big Horn heeft meegemaakt, sterft op 105 jarige leeftijd.

1983. Op verzoek van de World Council of Indigenous People wordt een delegatie van 8 hoofden en raadgevers van
de Dakota-Objibway Tribal Council uitgenodigd om naar Guatamala, samen met  vertegenwoordigers van andere
Indiaanse organisaties  van de R.K. kerk,te komen. Aan de grens met Mexico zijn zeker 70.000 indiaanse vluchtelingen
die verdreven zijn uit hun verbrande dorpen gedurende een verwoedde strijd door de regeringstroepen. De inmenging
van de V.S. doet niet veel goed. Deze delegatie moet proberen de situatie meer bekendheid te geven en de opinie te beinvloeden in het noorden.

2016 In de Black Hills lag Harney Peak,het hoogste punt genoemd daar Brevet Brig. gen. William S. Harney. Zijn soldaten vielen in 1855 het kamp van Chief Little Thunder aan en vermoorden 86 Brulés en namen 70 vrouwen en kinderen gevangen.  Op 11 augustus 2016 werd de naam veranderd in Black Elk Peak, vernoemd naar de beroemde heilige man van de Lakota: Black Elk.

2017  De Nederlandse schrijver Mark van de Logt schrijft een boek over de ware Pawnee scouts in Het Amerikaanse leger. De Pawnee zelf zijn daar erg blij mee. Twee leden van de stam, Raymond Osborne en Mattie Fish hadden hem gevraagd een onderzoek te doen naar de geschiedenis van deze scouts. Het boek heet: Warparty in Blue: Pawnee scouts in de US Army. De schrijver werkt nu ookaan een boek over de Caddo indianen.

21 januari 2021  
Remi Bald Eagle:
President Biden has signed an executive order to revoke the Keystone XL permit. This pipeline was to cross the treaty and ancestral territory of the Great Sioux Nation, just a few miles from where I grew up in Takini, South Dakota. President Biden promised that he would cancel this permit, and today, he has.
Wopila Tanka, President Biden. This is a win for the indigenous people, farmers, ranchers, water protectors, and grassroots organizations who have been fighting this black snake pipeline for over a decade.
Most of all, this is a victory for Unci Maka, Mother Earth.
Mni Wiconi!

6 juni 2021. Leonard Crow Dog  overlijdt op 78 jarige leeftijd op het Rosebud Indian Reservation ( Zie ook hier boven)..